HERPES ZOSTER
Gordelroos, ook wel bekend als herpes zoster, is een pijnlijke huidaandoening die wordt veroorzaakt door een reactivatie van het varicella-zostervirus, hetzelfde virus dat waterpokken veroorzaakt.
Gordelroos ontstaat wanneer dit virus, dat na waterpokken sluimerend in het zenuwstelsel aanwezig blijft, opnieuw actief wordt.
De aandoening veroorzaakt een pijnlijke huiduitslag die vaak met blaasjes gepaard gaat en zich meestal aan één zijde van het lichaam of gezicht bevindt.
Symptomen van gordelroos zijn onder andere zenuwpijn, jeuk, en tintelingen in het aangedane gebied. Gordelroos kan ernstige complicaties veroorzaken, zoals langdurige zenuwpijn, ook wel postherpetische neuralgie genoemd.
Er zijn verschillende vormen van gordelroos, afhankelijk van het gebied van het lichaam dat wordt aangetast en de ernst van de symptomen:
- Oculaire gordelroos (herpes zoster ophthalmicus):
Dit type gordelroos treft de oogzenuw en kan leiden tot pijnlijke uitslag rond het oog, ooglidzwelling, en in ernstige gevallen schade aan het hoornvlies of verlies van gezichtsvermogen. - Oor-gordelroos (herpes zoster oticus):
Ook wel bekend als het syndroom van Ramsay-Hunt. Hierbij wordt de gehoorzenuw aangetast, wat kan leiden tot oorontstekingen, gehoorverlies, duizeligheid, en soms verlamming van de gezichtszenuw (gezichtsverlamming aan één kant). - Motorische gordelroos:
Dit type tast niet alleen de huid aan, maar kan ook spierzwakte of verlamming veroorzaken in het getroffen gebied door schade aan motorische zenuwen. - Gegeneraliseerde gordelroos (herpes zoster disseminatus):
Hierbij breidt de huiduitslag zich over een groot deel van het lichaam uit, meestal bij mensen met een verzwakt immuunsysteem. Het lijkt op een uitgebreidere vorm van waterpokken. - Gordelroos zonder uitslag (zoster sine herpete):
In sommige gevallen kan iemand gordelroos krijgen zonder de kenmerkende huiduitslag, maar met dezelfde pijnlijke symptomen zoals zenuwpijn of tintelingen.
Elk type gordelroos kan variëren in ernst en kan, afhankelijk van het getroffen gebied, specifieke complicaties met zich meebrengen.
1. Oculaire gordelroos (herpes zoster ophthalmicus)
Klachten:
- Pijn en branderigheid rond het oog
- Rode, gezwollen oogleden
- Huiduitslag op het voorhoofd en rond het oog
- Gezichtsverlies of wazig zicht
- Verhoogde gevoeligheid voor licht (fotofobie)
- Huilen of traanproductie
Oor-gordelroos (herpes zoster oticus)
- Pijn in of rond het oor
- Huiduitslag rond het oor en gezicht
- Gehoorverlies of oorsuizen
- Duizeligheid en evenwichtsproblemen
- Gezichtsverlamming aan één kant van het gezicht (syndroom van Ramsay-Hunt)
Motorische gordelroos
- Spierzwakte in het aangedane gebied
- Mogelijke tijdelijke of permanente verlamming van de spieren
- Pijn of tintelingen in het getroffen gebied
Gegeneraliseerde gordelroos (herpes zoster disseminatus)
- Pijnlijke, verspreide huiduitslag met blaasjes
- Jeuk en ongemak op meerdere lichaamsdelen
- Mogelijke koorts en algemene malaise
- Ernstige pijn die kan aanhouden na de uitslag (postherpetische neuralgie)
Gordelroos wordt veroorzaakt door de reactivatie van het varicella-zostervirus, dat ook verantwoordelijk is voor waterpokken.
Hier zijn de belangrijkste factoren en oorzaken die kunnen bijdragen aan de ontwikkeling van gordelroos:
Vorige infectie met waterpokken
- Iedereen die in het verleden waterpokken heeft gehad, is risico-blootgesteld aan gordelroos. Na de infectie blijft het virus sluimerend in het zenuwstelsel aanwezig, vaak in de ganglia van de spinale zenuwen.
Veroudering
- Het risico op gordelroos neemt toe met de leeftijd. Mensen boven de 50 jaar lopen een groter risico, vooral omdat het immuunsysteem verzwakt naarmate men ouder wordt.
Verzwakt immuunsysteem
- Personen met een verzwakt immuunsysteem, zoals mensen met hiv/aids, kanker, of die immunosuppressieve medicatie gebruiken, hebben een hoger risico op het ontwikkelen van gordelroos. Dit omvat ook mensen die recent een orgaantransplantatie hebben ondergaan.
Stress
- Fysieke of emotionele stress kan het immuunsysteem verzwakken, waardoor het risico op reactivatie van het virus toeneemt. Stressvolle situaties, zoals verlies van een dierbare, financiële problemen of ernstige ziekte, kunnen een trigger zijn.
Ziekten en aandoeningen
- Bepaalde ziekten, zoals kanker of auto-immuunziekten, kunnen het immuunsysteem aantasten, wat de kans op gordelroos vergroot.
Hormonale veranderingen
- Hormonale veranderingen, zoals die tijdens de zwangerschap of menopauze, kunnen ook invloed hebben op het immuunsysteem en het risico op gordelroos verhogen.
Blootstelling aan het virus
- Hoewel het virus alleen gordelroos kan veroorzaken bij mensen die eerder waterpokken hebben gehad, kan blootstelling aan iemand met actieve gordelroos (die blaasjes heeft) ook waterpokken veroorzaken bij mensen die dat nog niet hebben gehad.
Algemeen voor alle types gordelroos:
Vaccinatie:
Vaccins zoals het shingles-vaccin (Zoster-vaccin) zijn beschikbaar en kunnen helpen om gordelroos te voorkomen of de ernst van de ziekte te verminderen bij oudere volwassenen of mensen met een verhoogd risico.
1. Oculaire gordelroos (herpes zoster ophthalmicus)
- Antivirale medicijnen: Zoals aciclovir of valaciclovir, om de duur en ernst van de infectie te verminderen.
- Pijnstillers: Voor pijnbestrijding.
- Oogdruppels: Voor het verlichten van symptomen en het beschermen van het hoornvlies.
- Regelmatige oogcontroles: Door een oogarts om mogelijke complicaties te monitoren.
Oor-gordelroos (herpes zoster oticus)
- Antivirale medicijnen: Zoals aciclovir of valaciclovir, om de infectie te bestrijden.
- Pijnstillers: Om de pijn te verlichten.
- Corticosteroïden: Soms voorgeschreven om ontstekingen te verminderen en herstel te bevorderen, vooral bij gezichtsverlamming.
- Fysiotherapie: Voor herstel van gezichtsfunctie in het geval van gezichtsverlamming.
Motorische gordelroos
- Antivirale medicijnen: Zoals aciclovir of valaciclovir.
- Pijnstillers: Voor de verlichting van zenuwpijn.
- Fysiotherapie: Om de spierkracht te verbeteren en de functie te herstellen.
- Revalidatie: Voor langdurige schade aan de spieren.
Gegeneraliseerde gordelroos (herpes zoster disseminatus)
- Antivirale medicijnen: Zoals aciclovir of valaciclovir, om de ernst van de infectie te verminderen.
- Pijnstillers: Voor de behandeling van pijn.
- Corticosteroïden: Om ontstekingen te verminderen, vooral bij ernstige gevallen.
- Antibiotica: In geval van secundaire bacteriële infecties van de huiduitslag.
Er zijn verschillende manieren om gordelroos te voorkomen. De meest effectieve methode is vaccinatie.
Hieronder zijn de belangrijkste preventieve maatregelen genoemd:
Vaccinatie
Zoster-vaccin: Er zijn twee soorten vaccins beschikbaar die de kans op gordelroos kunnen verminderen:
- Zoster-vaccin (Zostavax): Dit is een levend verzwakt vaccin dat de kans op het ontwikkelen van gordelroos en de ernst ervan kan verminderen. Het wordt aanbevolen voor mensen van 60 jaar en ouder.
- Recombinante zoster-vaccin (Shingrix): Dit is een nieuwer vaccin dat effectiever is dan het oudere Zostavax-vaccin. Het biedt een betere bescherming en wordt aanbevolen voor volwassenen van 50 jaar en ouder. Het bestaat uit twee doses die met enkele maanden tussenruimte worden toegediend.
Gezonde levensstijl
Versterken van het immuunsysteem: Een gezonde levensstijl kan helpen om het immuunsysteem sterk te houden, wat het risico op reactivatie van het varicella-zostervirus kan verminderen.
Dit omvat:
- Regelmatige lichaamsbeweging
- Gezonde voeding, rijk aan groenten, fruit en volle granen
- Voldoende slaap
- Stressmanagementtechnieken, zoals meditatie of yoga
Vermijden van triggers
- Stressreductie: Het verminderen van stress en het omgaan met emotionele of fysieke stress kan helpen om de kans op gordelroos te verkleinen.
- Zorg voor een goede gezondheid: Het beheren van chronische aandoeningen en het zorgen voor een goede algehele gezondheid kan ook bijdragen aan het verminderen van het risico.
Blootstelling aan het virus
- Hygiënemaatregelen: Als je in de buurt bent van iemand met actieve gordelroos, is het belangrijk om goede hygiënemaatregelen te nemen, zoals regelmatig handen wassen en het vermijden van direct contact met de uitslag om de kans op infectie te minimaliseren.
Elk type gordelroos kan variëren in ernst en kan, afhankelijk van het getroffen gebied, specifieke complicaties met zich meebrengen.
Algemeen
Postherpetische neuralgie:
Dit is een veelvoorkomende complicatie bij alle vormen van gordelroos, waarbij aanhoudende zenuwpijn kan optreden na de genezing van de uitslag.
Deze pijn kan maanden tot jaren aanhouden en kan erg invalidiserend zijn.
# Oculaire gordelroos (herpes zoster ophthalmicus)
Mogelijke complicaties:
- Hoornvlieszweren: Schade aan het hoornvlies kan leiden tot zweren, wat zichtverlies kan veroorzaken.
- Gehoorproblemen: Soms kunnen er ook gehoorproblemen optreden als gevolg van zenuwschade.
- Verminderde gezichtsscherpte: Dit kan permanent zijn als de oogzenuw ernstig is aangetast.
# Oor-gordelroos (herpes zoster oticus)
Mogelijke complicaties:
- Gezichtsverlamming: Aantasting van de gezichtszenuw kan leiden tot tijdelijke of permanente verlamming aan één kant van het gezicht (syndroom van Ramsay-Hunt).
- Gehoorverlies: Dit kan variëren van tijdelijk tot permanent, afhankelijk van de ernst van de zenuwschade.
- Duizeligheid en evenwichtsproblemen: Dit kan optreden door aantasting van de evenwichtsorganen in het oor.
# Motorische gordelroos
Complicaties kunnen variëren, maar chronische zenuwpijn (postherpetische neuralgie) kan ook optreden bij motorische gordelroos. Dit kan aanzienlijke invloed hebben op de kwaliteit van leven.
- Spierzwakte of verlamming: Dit kan zich voordoen in de spieren die door de aangetaste zenuwen worden aangestuurd, wat leidt tot functionele beperkingen.
- Chronische pijn: Mensen kunnen aanhoudende zenuwpijn ervaren in de aangetaste gebieden.
# Gegeneraliseerde gordelroos (herpes zoster disseminatus)
Gegeneraliseerde gordelroos is ernstiger dan de lokale vorm en kan leiden tot complicaties zoals secundaire bacteriële infecties of zelfs systemische infecties, vooral bij mensen met een verzwakt immuunsysteem. Het is belangrijk om bij de eerste symptomen van herpes zoster disseminatus medische hulp in te schakelen.
- Ernstige infecties: Deze vorm kan leiden tot secundaire bacteriële infecties van de huiduitslag.
- Longontsteking: In zeldzame gevallen kan de infectie zich uitbreiden naar de longen, vooral bij mensen met een verzwakt immuunsysteem.
- Verergering van bestaande aandoeningen: Het kan bestaande gezondheidsproblemen verergeren, zoals bij mensen met hiv of andere immunodeficiënties.
Locaties:
- Rug en Buik: Vaak komt de uitslag voor op de rug en buik, maar kan zich ook naar andere gebieden verspreiden.
- Armen en Benen: De uitslag kan ook op de armen, benen, en soms op het gezicht of de hoofdhuid verschijnen.
Gordelroos zonder uitslag (zoster sine herpete)
- Chronische zenuwpijn: Deze kan zich ontwikkelen zonder dat er een zichtbare huiduitslag is, wat het moeilijk kan maken om de diagnose te stellen.
- Diagnose-uitdagingen: Aangezien er geen uitslag is, kunnen artsen moeilijker de oorzaak van de pijn identificeren.
